Τι είναι η συναίνεση opt-out;

Η συναίνεση εξαίρεσης (opt-out) χαρακτηρίζεται από ένα σύστημα στο οποίο οι χρήστες δεν απαιτείται να παρέχουν ενεργή συγκατάθεση πριν από την επεξεργασία των δεδομένων τους· αντίθετα, πρέπει να αναλάβουν δράση για να αρνηθούν ή να αποσύρουν τη συγκατάθεσή τους. Για παράδειγμα, τα προεπιλεγμένα πλαίσια ελέγχου για εγγραφές σε ενημερωτικά δελτία ή η προεπιλεγμένη συμμετοχή σε πρακτικές συλλογής δεδομένων απεικονίζουν αυτή την προσέγγιση (O’Connor et al., 2017). Στο πλαίσιο των νομικών πλαισίων, ο νόμος της Καλιφόρνια για την προστασία της ιδιωτικής ζωής των καταναλωτών (CCPA) επιβάλλει στις επιχειρήσεις να προσφέρουν στους καταναλωτές έναν σαφή μηχανισμό για να εξαιρεθούν από την πώληση των προσωπικών τους πληροφοριών, αλλά δεν απαιτεί ρητή προηγούμενη συγκατάθεση για τη συλλογή ή την κοινοποίηση δεδομένων (CCPA, 2018).

Ευρήματα από εμπειρικές μελέτες υποδεικνύουν ότι τα μοντέλα συναίνεσης εξαίρεσης (opt-out) συνήθως οδηγούν σε υψηλότερα ποσοστά συλλογής δεδομένων και συμμετοχής των χρηστών λόγω αδράνειας ή έλλειψης ενημέρωσης (Nissenbaum, 2011). Αυτό τονίστηκε σε ένα πείραμα των Johnson et al. (2002), όπου οι προεπιλεγμένες ρυθμίσεις οδήγησαν σε σημαντικά υψηλότερα ποσοστά αποδοχής για την κοινοποίηση δεδομένων σε σύγκριση με τους μηχανισμούς ενεργής συμμετοχής (opt-in). Η απουσία ενεργής επιλογής στρεβλώνει τα αποτελέσματα προς όφελος των συμφερόντων των υπευθύνων επεξεργασίας δεδομένων.

Αντίθετα, ο GDPR στην Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλλει ένα αυστηρό μοντέλο ενεργής συμμετοχής (opt-in), απαιτώντας ρητή, εν επιγνώσει και σαφή συγκατάθεση πριν από την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων ή την τοποθέτηση cookies στις συσκευές των χρηστών. Οι χρήστες πρέπει να επιλέγουν ενεργά τις προτιμήσεις τους και τα προεπιλεγμένα πλαίσια απαγορεύονται ρητά (GDPR Article 7). Επιβάλλεται επίσης η δυνατότητα ανάκλησης της συγκατάθεσης ανά πάσα στιγμή, ενισχύοντας την αυτονομία του χρήστη.

Η συγκριτική ανάλυση μεταξύ των μοντέλων ενεργής συμμετοχής (opt-in) και εξαίρεσης (opt-out) υπογραμμίζει πολλά κρίσιμα σημεία:

• Ενημέρωση χρήστη: Τα μοντέλα εξαίρεσης (opt-out) συχνά οδηγούν σε χαμηλότερη ενημέρωση και ενασχόληση των χρηστών με τις επιλογές απορρήτου (Symons & Bass, 2017).
• Εγκυρότητα της συγκατάθεσης: Νομικοί μελετητές υποστηρίζουν ότι η συναίνεση εξαίρεσης (opt-out) δεν πληροί το πρότυπο της «εν επιγνώσει» ή «ελεύθερα δοθείσας» συγκατάθεσης βάσει του GDPR.
• Επιχειρηματικός αντίκτυπος: Οι οργανισμοί που προτιμούν τα μοντέλα εξαίρεσης (opt-out) αναφέρουν υψηλότερα ποσοστά μετατροπής και ευκολότερη συμμόρφωση στο πλαίσιο πλαισίων με επίκεντρο τις ΗΠΑ, όπως ο CCPA.
• Έλεγχος από τον χρήστη: Η ενεργός συμμετοχή (opt-in) εξασφαλίζει μεγαλύτερο έλεγχο από τον χρήστη, αλλά μπορεί να μειώσει τη συμμετοχή ή τις επιχειρηματικές ευκαιρίες λόγω αυξημένης τριβής.

Συνοψίζοντας, η συναίνεση εξαίρεσης (opt-out) παραμένει διαδεδομένη σε δικαιοδοσίες με λιγότερο αυστηρές απαιτήσεις προστασίας της ιδιωτικής ζωής, όπως στο πλαίσιο του CCPA, όπου η έμφαση δίνεται στα δικαιώματα των καταναλωτών να εναντιωθούν παρά στην ενεργή συμφωνία. Αντίθετα, το καθεστώς ενεργής συμμετοχής (opt-in) του GDPR είναι πιο προστατευτικό για την αυτονομία και την ιδιωτικότητα του χρήστη από προεπιλογή, υποχρεώνοντας τους υπεύθυνους επεξεργασίας δεδομένων να λαμβάνουν ρητή άδεια πριν από οποιαδήποτε δραστηριότητα επεξεργασίας δεδομένων.